ชื่อวิทยาศาสตร์ Ipomoea albaL.
วงศ์ Convolvulaceae
ชื่อท้องถิ่น บานดึก ,ดอกพระจันทร์ , แสงนวลจันทร์ อยู่ในวงศ์เดียวกับผักบุ้ง และผักบุ้งฝรั่ง บางที่นิยมเรียกดอกไม้จีน แต่ไม่ใช่ชนิดเดียวกับดอกไม้จีนแห้งที่นิยมใส่อาหารจีน
ถิ่นกำเนิดของ “ชมจันทร์” อยู่ในทวีปอเมริกากลางและอเมริกาใต้ ต่อมาถูกนำไปปลูกแพร่หลายทั้งพื้นที่เขตร้อนและเขตอบอุ่นของสหรัฐอเมริกาออสเตรเลียและเอเชีย พืชสกุลนี้มีหลายร้อยชนิดบางชนิดปลูกเป็นไม้ประดับ เช่น มอร์นิ่งกลอรี่ (Morningglory) บางชนิดปลูกเป็นทั้งไม้ประดับ และ ใช้เป็นอาหาร เช่น ดอกตูมของต้นชมจันทร์
ดอกชมจันทร์สามารถนำไปปรุงอาหารได้หลายชนิด และเข้ากันดีกับทั้งเนื้อสัตว์และพืชผักอื่น ๆ เช่น หมู ปอดหมู ถั่วแดง น้ำผึ้งและเห็ดหูหนูต้มเนื้อหมูกับดอกชมจันทร์ กินเพื่อบำรุงตับและช่วยให้นอนหลับได้ดี ต้มดอกชมจันทร์กับน้ำตาลทรายแดงหรือน้ำตาลอ้อย กินตอนเช้าช่วยให้ขับถ่ายได้ดี และบรรเทาอาการริดสีดวงทวารต้มดอกชมจันทร์ 30 กรัม กับถั่วแดง 30 กรัม เติมน้ำผึ้งพอประมาณ กินช่วยขับปัสสาวะคลายร้อน และเหมาะกับผู้ที่เป็นโรคต้อหินเรื้อรัง นึ่งหมูเนื้อแดงกับดอกชมจันทร์ กินเพื่อเพิ่มน้ำนมในสตรีหลังคลอด
คุณค่าทางโภชนาการของดอกชมจันทร์ พบว่า เป็นผักที่มีไขมันต่ำมาก และมีสรรพคุณเป็นยาระบาย มีฤทธิ์เย็น ประกอบด้วยสารอาหารที่ช่วยบำรุงสุขภาพเช่น แคลเซียม เหล็ก ฟอสฟอรัส โปรตีน และวิตามินเอ ดอกชมจันทร์จึงเป็นอาหารที่กินได้ทุกเพศทุกวัย วิตามินบีในดอกไม้จีนช่วยให้สมองทำงานได้ดี และเพิ่มความจำ วิตามินซีในดอกชมจันทร์ช่วยต้านอนุมูลอิสระและกระตุ้นภูมิคุ้มกัน ดอกชมจันทร์มีสรรพคุณแก้ร้อนใน บำรุงเลือด ป้องกันโรคโลหิตจาง ป้องกันโรคดีซ่าน ขับปัสสาวะ และบรรเทาริดสีดวงทวาร เกสรดอกชมจันทร์มีสรรพคุณช่วยบำรุงประสาท ช่วยให้ผ่อนคลายทำให้สดชื่น และมีฤทธิ์เป็นยานอนหลับอ่อนๆ จึงช่วยให้หลับสบาย ดอกชมจันทร์เป็นพืชที่มีแคลอรีต่ำ เหมาะกับผู้ที่ควบคุมน้ำหนัก
เทคนิค การปลูกดอกชมจันทร์ ให้ออกดอกเพิ่มขึ้น
ขั้นตอนและวิธีการปลูกและการขยายพันธุ์
1.นำเมล็ดแห้งของต้นดอกชมจันทร์ไปแช่น้ำ ไว้ 1 คืน เพื่อให้เมล็ดพองน้ำ และทำให้หน่อหรือรากงอกออกมา ในขั้นตอนนี้ถือว่าเป็นการคัดเลือกเมล็ด เพราะจะมีทั้งเมล็ดที่สมบูรณ์และไม่สมบูรณ์
2.การสังเกตเมล็ดที่สมบูรณ์จะพองน้ำ หน่อจะงอก ส่วนเมล็ดที่ไม่พองน้ำ จะฟ่อและไม่งอกหน่อออกมาถือว่าไม่สมบูรณ์
3.หลังจากที่แช่เมล็ดไว้แล้ว 1 คืน ให้นำเมล็ดไปเพาะในแปลงดินที่เตรียมไว้ โดยการหยอดลงไปในดินที่เราเขี่ยดินให้เป็นหลุมลึกประมาณ 1 เซนติเมตร แล้วทำการหยอดเมล็ดลงไปเกลี่ยดินกลบเมล็ดให้พอท่วมเมล็ดด้านบนของเมล็ด
4.ทำการรดน้ำดูแลใช้ระยะเวลาประมาณ 15-20 วัน หลังจากนั้นให้ทำการถอนมาปลูกในดินที่เราเตรียมไว้ต่อไป
วิธีปลูก
1.ให้ขุดหลุมลึกประมาณ 20-30 ซม.
2.ทำการรองก้นหลุมด้วยปุ๋ยคอก 200-500 กรัม/หลุม แล้วนำต้นกล้าลงปลูก
3.ระยะปลูกที่เหมาะสมใช้ระยะห่างระหว่างต้น 40-50 ซม. ระยะห่างระหว่างแถว 70-100 ซม.
4. ช่วง 1 เดือนแรกหลังปลูกควรให้น้ำวันละ 2 ครั้งคือ ตอนเช้าและตอนเย็น เมื่อต้นสามารถตั้งตัวได้แล้ว จึงให้น้ำวันละครั้ง
5.เมื่อต้นดอกชมจันทร์เริ่มแตกยอดอ่อนควรทำค้างเป็นโครงไม้เพื่อให้ต้นดอกพระจันทร์ได้เลื้อยขึ้น การทำค้างทำลักษณะเหมือนกับค้างถั่วฝักยาวก็ได้ หรือจะทำแบบซุ้มก็ได้
6.หลังปลูกประมาณ 2-3 เดือนก็จะเริ่มออกดอก ลักษณะดอกจะมีสีขาวสวย จะบานในตอนกลางคืนและมีกลิ่นหอม เริ่มมีการนำดอกชมจันทร์มารับประทานเป็นอาหาร โดยนำดอกตูมมาผัดกับน้ำมันหอย หรือ นำมาลวกเพื่อจิ้มน้ำพริกรับประทาน
7.หลังเก็บผลผลิตแล้วการใส่ปุ๋ยจากก้อนเห็ดเก่าจะช่วยเร่งให้เกิดดอกได้มากขึ้นและเจริญเติบโตเร็วถือว่าปุ๋ยจากก้อนเห็ดเก่าที่ใช้เป็นปุ๋ยชั้นดี อัตราการใส่ต่อต้น 1 กำมือต่อ 1 ต้น
สำหรับการดูแลบำรุงดอกชมจันทร์ จะใช้เทคนิคพิเศษที่ปุ๋ยโดยการนำก้อนเชื้อเห็ดเก่าที่ติดเชื้อราหรือก้อนเชื้อเห็ดที่ไม่ติดดอกนำมาเป็นปุ๋ยโดยการแกะก้อนเห็ดนั้นออกและกองไว้ให้แห้งปล่อยให้ย่อยสลายเป็นปุ๋ยชั้นดีที่ช่วยให้ดอกชมจันทร์ที่ปลูกได้ผลผลิตเกิดดอกม และได้ผลผลิตมากขึ้น
